Wypalenie zawodowe od 1 stycznia 2022 r. będzie uznawane za chorobę, a pracownik będzie mógł otrzymać L4 z tego powodu. Objawy wypalenia zawodowego są uciążliwe i powodują ból fizyczny i psychiczny u osoby, która go doświadcza. Dla pracodawcy także jest to niekorzystne zjawisko, ponieważ pracownik nie może dobrze wykonywać swojej pracy, a od nowego roku będzie więcej absencji spowodowanych wypaleniem.

Wypalenie kojarzy się z gasnącym płomieniem, popiołem, który pozostał po czymś, co wcześniej mocno płonęło. Przenosząc to porównanie na człowieka, wypalenie zawodowe to choroba, która może powstać po okresie zaangażowania się, intensywnej pracy. Choroba postępuje powoli, miesiąc po miesiącu. Na początku nie zauważamy jej objawów, albo zauważając, że coś się dzieje, ignorujemy je, tłumacząc, że to przejściowe, że po prostu trzeba lepiej się wysypiać i wszystko wróci do normy. Dopiero, gdy stan jest poważny i wypalenie zaczyna być mocno uciążliwe zarówno dla chorującego pracownika, jak i jego rodziny oraz pracodawcy, widzimy, że nie można już lekceważyć choroby.

Niestety, takie poważne zmiany i negatywne konsekwencje trudniej leczyć, niż zapobiegać wcześniej, by wypalenie nie dotknęło nas, czy naszych pracowników. Dlatego warto poznać przyczyny, objawy początkowej fazy i sposoby profilaktyki wypalenia.

Wypalenie zawodowe to choroba, która może dotknąć każdego, ale najbardziej narażone na nią są osoby pracujące z ludźmi, obsługujące klientów, pomagające innym, bardzo zaangażowane w pracę emocjonalnie, z dużym początkowym entuzjazmem i chęciami do pracy. Według Ch. Maslach, autorki teorii o wypaleniu zawodowym, składa się ono z trzech elementów:

- wyczerpania emocjonalnego,

- depersonalizacji

- obniżonego poczucia dokonań osobistych.

Wyczerpanie emocjonalne objawia się niechęcią do pracy, obniżonym nastrojem, pesymizmem, drażliwością, mniejszą aktywnością. Zmniejsza się zainteresowanie sprawami zawodowymi, pojawia się uczucie chronicznego zmęczenia, bezsenność, bóle głowy czy dolegliwości układu trawiennego.

Depersonalizacja jest zobojętnieniem na innych ludzi, na klientów, współpracowników. Potrzeby, czy problemy drugiego człowieka przestają być ważne. Kontakty stają się powierzchowne, sformalizowane, ograniczone tylko do niezbędnych obowiązków. Pracownik staje się cyniczny, brakuje mu empatii,i nawet wobec dużego cierpienia. Klient staje się „przypadkiem” traktowanym przedmiotowo. Proces ten nie jest „winą” osoby chorej, ale konsekwencją wyczerpania emocjonalnego, sposobem radzenia sobie z problemem i zbyt dużą ilością stresu.

I wreszcie – obniżone poczucie dokonań osobistych, które charakteryzuje się doświadczaniem braku kompetencji, brakiem wiary we własne możliwości, poczuciem słabości. Pracownik wycofuje się z obowiązków i życia zawodowego, popełnia coraz więcej błędów, zapomina o ważnych sprawach, nie dotrzymuje kolejnych terminów. Przez to wpada w błędne koło. Im gorzej pracuje, tym więcej jest na niego skarg i niezadowolenia ze strony przełożonych i współpracowników. To powoduje, że jeszcze bardziej się wycofuje i czuje gorzej, może być nieprzyjemny w relacjach. A to pociąga za sobą kolejne błędy i przyczynia się do coraz większych problemów.

Proces wypalenia zawodowego przebiega fazowo. Początki są trudne do zaobserwowania, a zaawansowana choroba niesie za sobą wiele negatywnych skutków, zarówno dla chorego pracownika, jak i jego rodziny, klientów, czy pracodawcy i współpracowników. Dlatego tak ważne są działania profilaktyczne.

Aby zapobiegać tej chorobie, należy przede wszystkim ograniczyć czynniki stresogenne. Stres jest sprzymierzeńcem w pracy, pozwala łatwiej się mobilizować i wykonywać zadania. Jednak zbyt duża ilość stresu, albo zbyt długo działający stres przyczynia się do powstania wypalenia zawodowego. Można też nauczyć się radzić sobie konstruktywnie w sytuacjach, w których nie można go uniknąć. Pracownik powinien znać sposoby na przepracowanie trudnych emocji i mieć możliwość ich zastosowania.

Inną propozycją zapobiegania wypaleniu zawodowemu, które może zastosować pracodawca, są mechanizmy godzenia ról - zawodowej i prywatnej. W instytucjach, urzędach czy firmach, w których dostrzega się potrzeby pracowników, w których panuje pozytywny klimat organizacyjny, współpraca i budowana jest dobra komunikacja, zadowolenie z pracy jest wyższe.

Sposobów na przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu jest wiele i można wybrać te metody, które sprawdzą się w naszej organizacji. Szkolenia pozwolą zdobyć informacje na temat samego zjawiska, jego przyczyn, konsekwencji, ale przede wszystkim dostarczą wiedzy na temat sposobów skutecznego zapobiegania tej chorobie. Jeśli, mimo wszystko, u pracowników już wypalenie zawodowe występuje, będzie można dowiedzieć się, gdzie szukać pomocy. Jest ważne, aby nie stygmatyzować osób chorych i pozbyć się poczucia wstydu z powodu korzystania z pomocy psychologicznej czy psychiatrycznej.

Warto zapobiegać i przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, dlatego zapraszamy do współpracy z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego w organizacji szkoleń z tego zakresu dla pracowników Państwa instytucji. Szkolenia poprowadzi Agnieszka Jerzynek - trenerka od wielu lat współpracująca z Fundacją, psycholog, coach, pedagog, nauczyciel akademicki.

Autorka: Agnieszka Jerzynek – trener, psycholog, coach