100 pytań o ponadwymiarówki, zastępstwa i czas pracy nauczyciela w oświacie – jak interpretować najnowsze przepisy?

Od 1 września 2025 r. obowiązują nowe zasady przydzielania i wynagradzania za nauczycielskie godziny doraźnych zastępstw i ponadwymiarowe. Praktyka stosowania tych zmienionych przepisów budzi wiele wątpliwości. Proponowane szkolenie to zbiór odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania i zgłaszane przez przedstawicieli szkół i organów prowadzących problemy dotyczące czterech głównych bloków tematycznych:

• godziny ponadwymiarowe i płatność za niezrealizowane lekcje,
• skomplikowane zasady ustalania i rozliczania pensum,
• doraźne zastępstwa,
• procedury finansowo-płacowe.

WAŻNE! Szkolenie uwzględnia sposób interpretowania zapisów, wskazany przez MEN.

• Szkolenie skupia się na najbardziej kontrowersyjnych i skomplikowanych aspektach rozliczania godzin ponadwymiarowych, organizacji i płatności za doraźne zastępstwa w świetle obowiązujących przepisów.
• Prowadzący odpowie na nurtujące, najczęściej pojawiające się pytania dotyczące praktycznych aspektów z zakresu godzin ponadwymiarowych, zasad ustalania i rozliczania pensum, doraźnych zastępstw i procedur finansowo-płacowych, biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia i wytyczne MEN.
• Zajęcia mają na celu dostarczenie uczestnikom jasnych i praktycznych wytycznych, pomocnych przy rozwiązywaniu problemów.

BLOK I. GODZINY PONADWYMIAROWE (I PŁATNOŚĆ ZA NIEZREALIZOWANE LEKCJE).

Ten blok skupi się na rozliczaniu godzin ponadwymiarowych, które nie zostały zrealizowane z przyczyn leżących po stronie placówki lub uczniów.

• Płatność za godziny stałe: Kiedy płacić za godziny ponadwymiarowe, a kiedy je odliczać – w kontekście nieobecności uczniów (wycieczki, rezygnacje z zajęć dodatkowych, np. edukacji zdrowotnej)? Czy nauczyciel musi wiedzieć i rozróżniać, które godziny są w pensum, a które ponadwymiarowe?
• Dni wolne i wydarzenia szkolne: Jak rozliczać godziny ponadwymiarowe w dniach takich jak rozpoczęcie/zakończenie roku szkolnego, Dzień Edukacji Narodowej, dni dyrektorskie oraz w czasie egzaminów pisemnych i ustnych?
• Rewalidacja, nauczanie indywidualne, WWR: Szczegółowe zasady potwierdzania i rozliczania „gotowości” do zajęć rewalidacyjnych, nauczania indywidualnego, WWR, zwłaszcza gdy uczeń nie stawi się na lekcję, prowadzone jest nauczanie zdalne lub zajęcia te wypadają w dniu wolnym.
• Zastępstwa na „wolnej godzinie”: jak rozliczać wynagrodzenie, jeśli nauczycielowi na jego „wolnej godzinie ponadwymiarowej” (np. z powodu wycieczki klasy) przydzielono zastępstwo?

BLOK II. SKOMPLIKOWANE ZASADY USTALANIA I ROZLICZANIA PENSUM.

Blok jest poświęcony poprawnemu wyliczaniu pensum i stawek w niestandardowych sytuacjach, w tym dla nauczycieli, realizujących więcej niż jeden etat lub łączących różne typy zajęć.

• Uśrednianie pensum: Jak poprawnie wyliczać i rozliczać godziny ponadwymiarowe dla nauczycieli z uśrednionym pensum, którzy w różnych okresach roku realizują różną liczbę godzin (np. 24 godziny przez 34 tygodnie i 16 godzin przez 4 tygodnie)?
• Pensum kadry kierowniczej: Metody wyliczania pensum i stawek za godziny ponadwymiarowe dla dyrektorów i wicedyrektorów (np. 15/18 + 6 godzin lekcyjnych) oraz zasady odliczania godzin w przypadku ich nieobecności.
• Pensum łączone: Ustalanie pensum dla nauczycieli łączących różne funkcje (np. świetlica, logopeda/rewalidacja, przedszkole).
• Rozliczanie w niepełnych tygodniach: Zasady rozliczania pensum i godzin ponadwymiarowych, gdy miesiąc kończy się w połowie tygodnia, występuje dzień wolny od pracy, usprawiedliwione nieobecności nauczyciela.
• Nauczyciele związkowi: Kwestia traktowania zniżki godzin ze względu na pełnienie funkcji związkowej jako urlopu i wypłacania średniej z nadgodzin.

BLOK III. DORAŹNE ZASTĘPSTWA (ORGANIZACJA).

Ten blok odpowie na wyzwania organizacyjne związane z nieobecnością nauczycieli.

• Łączenie grup: Czy i kiedy dozwolone jest łączenie grup w ramach jednej klasy lub łączenie uczniów z różnych grup/przedmiotów (np. informatyka na 2 grupy, różne przedmioty, pozostali uczniowie po wycieczce)?
• Włączenie specjalistów: Kto może realizować zastępstwa doraźne i na jakich zasadach: nauczyciele bibliotekarze, pedagodzy, psycholodzy, nauczyciele współorganizujący, katecheci?
• Pedagog na zastępstwie: Czy realizacja własnych zajęć profilaktyczno-wychowawczych przez pedagoga w czasie nieobecności nauczyciela przedmiotu kwalifikuje się jako zastępstwo doraźne?

BLOK IV. PROCEDURY FINANSOWO-PŁACOWE.

Omówienie kluczowych aspektów administracyjnych i płacowych dotyczących ponadwymiarówek i zastępstw.

• Termin wypłaty: Czy godziny ponadwymiarowe i zastępstwa można wypłacać w ostatnim dniu roboczym miesiąca, czy dopiero w kolejnym?
• Zaokrąglanie: Czy i jak zaokrąglać godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa (po każdym tygodniu czy po całym okresie rozliczeniowym)?
• Nagroda jubileuszowa: Zasady wliczania godzin ponadwymiarowych (zrealizowanych, ale niewypłaconych jeszcze) do podstawy nagrody jubileuszowej.

Dyrektorzy, wicedyrektorzy, pracownicy kadr, księgowi, pracownicy administracyjni, odpowiedzialni za organizację pracy nauczycieli i rozliczanie godzin doraźnych zastępstw oraz godzin ponadwymiarowych w placówkach edukacyjnych, dyrektorzy, kierownicy i pracownicy wydziałów edukacji, CUW-ów i ZEAS-ów.

Prawnik, trener, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego, project manager projektów oświatowych, realizowanych z funduszy UE, prowadzi szkolenia i konferencje dla kierowniczej kadry oświaty, rad pedagogicznych, nauczycieli oraz wychowawców.